Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Chorzowie

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. S. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 21 listopada 2019 r., wydanej na podstawie art. 84 ust. 1- 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019.300 j.t.), zwanej dalej ustawą systemową, w związku z art. 17, art. 66 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2019.645 j.t.), zwanej dalej ustawą zasiłkową, którą zobowiązano ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku w kwocie 14 466,76 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie nie zawierało uzasadnienia. W piśmie procesowym z dnia 3 marca 2020 r. odwołujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji, zasądzenie zwrotu kosztów postępowania i przeprowadzenie wnioskowanych dowodów. Podniósł, że niezdolność do pracy w charakterze brygadzisty – operatora maszyn do cięcia blach, nie wykluczała jednoznacznie jego obecności w trakcie treningów młodych piłkarzy OSiR B. (zleceniobiorca), zwłaszcza, że przedmiotowa aktywność była mu wręcz zalecana przez lekarza z uwagi na zdrowie psychiczne. Mógł realizować zlecenie dla OSiR poprzez wydawane polecenia i instrukcje oraz nadzór nad działaniami trenera, który prowadził treningi i mecze sparingowe. Pod koniec stycznia 2018 r. odwołujący nabawił się kontuzji nogi, korzystał ze zwolnienia lekarskiego wystawionego przez lekarza ortopedę, lecz nadal utrzymywała się u niego depresja. Odwołujący się jedynie okresowo przebywał na terenie, gdzie odbywał się treningi, ograniczając swoją aktywność w tym kolejnym okresie do instrukcji i porad słownych oraz nadzoru.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania, powołując się na 84 ust. 1 i ust. 2 ustawy systemowej w związku z art. 17 ustawy zasiłkowej. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że mając orzeczoną niezdolność do pracy z tytułu zatrudnienia w firmie (...) w B. we wskazanych w decyzji dniach wykonywał pracę zarobkową na podstawie umowy zlecenia w Ośrodku Sportu i Rekreacji w B., przez co utracił prawo do zasiłku chorobowego, a uzyskane z tego tytułu kwoty należy uznać za świadczenie nienależne i ubezpieczony zobowiązany jest do ich zwrotu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony A. S. z tytułu zatrudnienia w firmie (...) w B., miał orzeczoną niezdolność do pracy i w okresie od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku pobierał zasiłek chorobowy z funduszu chorobowego (okoliczność bezsporna). Dodatkowo ubezpieczony związany był umową zlecenia z Ośrodkiem Sportu i Rekreacji w B. (OSiR) (okoliczność bezsporna). W okresie od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 ubezpieczony świadczył pracę w ramach umowy zlecenia na rzecz Ośrodka Sportu i Rekreacji w B., za którą otrzymał wynagrodzenie. W miesiącu listopadzie 2017 r. (kiedy to już od 31 października 2017 r. przebywał na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim) przepracował 88 godzin, w grudniu 2017 r. 88 godzin, w styczniu, lutym, marcu i kwietniu 2018 r. po 44 godziny w każdym miesiącu. Za pracę świadczoną w tym okresie ubezpieczony otrzymał wynagrodzenia (okoliczności bezsporne, pismo Ośrodka Sportu i Rekreacji w B. z dnia 04 listopada 2019 r. wraz z oświadczeniami godzin wykonywania umowy zlecenia, pismo ubezpieczonego z dnia 13 listopada 2019 r. w aktach organu rentowego, oświadczenie ubezpieczonego, słuchanego informacyjnie, złożone na rozprawie w dniu 11 marca 2020 r.). Ubezpieczony realizował zlecenie dla Ośrodka Sportu i Rekreacji w B. (zleceniodawca) poprzez wydawanie poleceń i instrukcji oraz nadzór nad działaniami trenera, który prowadził treningi i mecze sparingowe młodzieży (oświadczenie odwołującego w piśmie procesowym z dnia 03 marca 20120 roku k.16-20 akt).

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 21 listopada 2019 r., wydaną na podstawie art. 84 ust. 1- 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019.300 j.t.), w związku z art. 17, art. 66 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2019.645 j.t.), zobowiązano ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku w kwocie 14 466,76 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji.

Od powyższej decyzji ubezpieczony odwołał się do sądu.

Na rozprawie w dniu 11 marca 2020 roku, powołując się na art. 235 ² §. 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wnioski dowodowe pełnomocnika odwołującego się, które zgłoszone zostały w piśmie procesowym z dnia 03 marca 2020, kopię dokumentacji medycznej złożonej do akt przy piśmie procesowym z dnia 04 marca 2020 r. oraz zaświadczenie lekarskie złożone do akt na rozprawie.

Uznał Sąd, że fakty, które miały być wykazane wnioskowanymi dowodami - a to okoliczności dotyczące przyczyn wystawienia zwolnienia lekarskiego w listopadzie 2017 r., przebiegu choroby, zakresu podejmowanych przez odwołującego się w okresie zwolnień lekarskich aktywności, podejmowania i charakteru prowadzonej w okresie od listopada 2017 r. do kwietnia 2018 r. aktywności trenerskiej, zaleceń lekarskich, przekazanie prowadzenia treningów w okresie listopad 2017 r.- kwiecień 2018 r. innej osobie, zakresu problemów zdrowotnych odwołującego, oceny jego stanu zdrowia przez lekarza ortopedę w tamtym okresie - są faktami nieistotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy.

Istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest czy ubezpieczony świadczył pracę zarobkową w czasie orzeczonej niezdolności do pracy. A powyższa okoliczność jest niesporna, sam ubezpieczony potwierdził, że świadczył pracę w ramach umowy zlecenia i że za świadczoną w ramach zlecenia pracę otrzymał wynagrodzenie. I nie ma znaczenia czy ubezpieczony osobiście prowadził treningi, czy też instruował i nadzorował innych. Ubezpieczony rozliczał przepracowane godziny ( 88 godzin miesięcznie w listopadzie i grudniu 2017 r. i 44 godziny miesięcznie w styczniu, lutym, marcu i kwietniu 2018 r.) i za przepracowane godziny otrzymywał wynagrodzenie. Gdyby było tak, że scedował swoje obowiązki na innych, to nie rozliczałby przepracowanych godzin, a zleceniodawca nie wypłacałby mu wynagrodzenia. Tak więc nie budzi wątpliwości Sądu, że ubezpieczony w czasie zwolnienia lekarskiego wykonywał pracę zarobkową.

Ponieważ w sprawie nie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, Sąd nie uznał za zasadne dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron.

Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie akt zasiłkowych organu rentowego w szczególności pisma Ośrodka Sportu i Rekreacji w B. z dnia 04 listopada 2019 r. wraz z oświadczeniami godzin wykonywania umowy zlecenia przez ubezpieczonego, pisma ubezpieczonego z dnia 13 listopada 2019 r., oraz na podstawie akt sprawy. Zgromadzone przez organ rentowy dokumenty, jak również oświadczenie ubezpieczonego zawarte w piśmie z dnia 03 marca 2020 r. oraz oświadczenie złożone na rozprawie, w sposób nie budzący wątpliwości potwierdzają, że ubezpieczony w okresach orzeczonej niezdolności do pracy świadczył pracę zarobkową w ramach umowy zlecenia i te okresy świadczenia pracy pokrywały się z okresem orzeczonej niezdolności do pracy objętym zaskarżoną decyzją.

Należy zauważyć, że odwołujący na żadnym etapie postępowania nie kwestionował faktu świadczenia przez niego pracy na rzecz zleceniodawcy i pobierania z tego tytułu wynagrodzenia w czasie orzeczonej niezdolności do pracy.

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny niniejszej sprawy jest niesporny, jednak z tak ustalonego niespornego, stanu faktycznego sprawy strony wywodzą różne skutki prawne.

W myśl art. 17. 1. ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2019.645 j.t.) zwanej dalej ustawą zasiłkową, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Utratę prawa do zasiłku stosownie do art. 17 ustawy zasiłkowej powoduje wykonywanie każdej pracy zarobkowej oraz wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jaki inne zachowanie ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencji (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2005 roku, III UK 120/05, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 roku (...) 140/09). Ust. 1 komentowanego przepisu zawiera dwie przesłanki, które powodują utratę prawa do zasiłku chorobowego. Pierwsza przesłanka to wykonywanie pracy zarobkowej (w okresie orzeczonej niezdolności do pracy). Druga to wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Przesłanki utraty prawa do zasiłku są niezależne od siebie i mają samoistny charakter. Pogląd ten na tle obecnie obowiązującej ustawy jest ugruntowany zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie. W konsekwencji wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową i nie jest niezbędne, aby była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2005 roku, I UK 370/04). Powołany przepis nie przewiduje szczególnych przypadków zezwalających na wypłatę zasiłków chorobowych, mimo świadczenia pracy zarobkowej w okresie zwolnienia lekarskiego. Przepis ten jest jednoznaczny. W rozumieniu art. 17 ww. ustawy każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego, chociażby wykonywanie pracy było zalecane i przyczyniło się do poprawy stanu zdrowia. W okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego pracownik może wykonywać pewne prace nie powodujące utraty prawa do zasiłku chorobowego, pod warunkiem, że prace te nie mają charakteru zarobkowego ( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1985 r. II URN 75/85 dotyczy ubezpieczonego, który w czasie zwolnienia lekarskiego przebywał w zakładzie psychiatrycznym, w którym za wiedzą i aprobatą lekarza prowadzącego świadczył pracę zarobkową).

Zgodnie z art. 84 ust. 1. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019.300 j.t.) zwanej dalej ustawą systemową osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Ust 2 stanowi, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lipca 2017 roku w sprawie o sygn. I UK 287/16 Sąd Najwyższy powołał się na dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące problematyki zwrotu nienależnie pobranych świadczeń gdzie przyjmuje się,” że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, niepublikowany). Podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl przepisu art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, niepublikowany). Ustalenie przez Sąd, że ubezpieczony pobierający zasiłek chorobowy nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1), nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego, do którego utracił prawo wskutek wykonywania w okresie pobierania świadczenia pracy zarobkowej. Sąd powinien bowiem rozważyć, czy mimo nieziszczenia się określonej w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej przesłanki zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, zasiłek chorobowy został wypłacony na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r., II UK 699/15, niepublikowany, stwierdzono, ze "błąd" wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie. Z przytoczonych w uzasadnieniu orzeczeń Sądu Najwyższego wynika, że zakreśla się szeroko ramy zachowań kwalifikowanych jako świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego. Zalicza się do nich bezpośrednie oświadczenie nieprawdy we wniosku o świadczenia, przemilczenie przez wnioskodawcę faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10, niepublikowany). Jeżeli zatem ubezpieczony, przedkłada za sporne okresy zaświadczenia lekarskie ( (...)), a jednocześnie, w tych samych okresach świadczy pracę zarobkową, to wprowadza w ten sposób organ rentowy w błąd co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego”.

Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy zasiłkowej wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że prawo takie w ogóle nie istniało. Ust. 2 stanowi, iż jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Należy w ślad za poglądem Sądu Najwyższego zaznaczyć, że art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej (wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2017 r. I UK 287/16, wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, LEX nr 1227962; por. także wyroki z 2 grudnia 2009 r., , LEX nr 585709, z 3 grudnia 2013 r., I UK 212/13; z 19 lutego 2014 r., I UK 331/13, OSNP 2015 Nr 6, poz. 83).

Zgodnie z art. 68 ust. 1. ustawy zasiłkowej zakład ubezpieczeń społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że wykonywanie przez ubezpieczonego pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, spowodowało utratę prawa do zasiłku chorobowego. Przy interpretacji art. 17 ustawy zasiłkowej należy mieć na uwadze charakter prawa ubezpieczenia społecznego. Jest ono prawem ścisłym, stąd zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane. Bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego wyłącza możliwość ich wykładania z uwzględnieniem reguł słuszności czyli zasad współżycia społecznego. Dlatego powoływanie się przez odwołującego na zalecaną przez lekarza aktywność fizyczną, złe samopoczucie i depresję w okresie objętym zaskarżoną decyzją, korzystny wpływ aktywności, którą odwołujący podejmował w ramach umowy zlecenia na samopoczucie i proces zdrowienia ubezpieczonego, brak świadomości konsekwencji związanych z realizacją umowy zlecenia w istocie nie mają znaczenia dla stosowania art. 17 ustawy zasiłkowej, w przypadku zaistnienia przesłanek powodujących utratę prawa do zasiłku.

W niniejszej sprawie nie budzi żadnych wątpliwości, że odwołujący się świadczył pracę zarobkową w czasie orzeczonej niezdolności do pracy. Zarówno ubezpieczony jak również zleceniodawca Ośrodek Sportu i Rekreacji w B.. zgodnie przyznali, że ubezpieczony świadczył pracę i uzyskiwał w zamian za to wynagrodzenie i te okresy świadczenia pracy pokrywały się z okresami orzeczonej niezdolności do pracy objętymi zaskarżoną decyzją. Wykonywanie pracy zarobkowej, co przesądził ustawodawca, powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Za zasadne uznać również należy stanowisko organu rentowego odnośnie zwrotu pobranego zasiłku chorobowego. Ustalenie przez Sąd, że ubezpieczony pobierający zasiłek chorobowy nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1), nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego, do którego utracił prawo wskutek wykonywania w okresie pobierania świadczenia pracy zarobkowej. Sąd ustalił, że zasiłek chorobowy został wypłacony odwołującemu się w okolicznościach przewidzianych w art. 84 ust. 2 pkt 2. Ubezpieczony bowiem, przedkładał za sporne okresy zaświadczenia lekarskie ( (...)), a jednocześnie, co ustalono bezspornie w niniejszym postępowaniu, w tych samych okresach świadczył pracę zarobkową, to oznacza wprowadzenie w ten sposób organu rentowego w błąd co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego (tak SN w wyroku z dnia 26 lipca 2017 roku w sprawie o sygn. I UK 287/16). Podstawą zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jest art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej.

W związku z powyższym Sąd na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477 ¹⁴ §1. k.p.c. odwołanie oddalił. O kosztach orzeczono stosownie do art. 98 k.p.c. w związku z § 9.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t).

Sędzia Alina Kołakowska

Sygn. akt V U 24/20

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. S. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 21 listopada 2019 r., wydanej na podstawie art. 84 ust. 1- 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019.300 j.t.), zwanej dalej ustawą systemową, w związku z art. 17, art. 66 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2019.645 j.t.), zwanej dalej ustawą zasiłkową, którą zobowiązano ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku w kwocie 14 466,76 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie nie zawierało uzasadnienia. W piśmie procesowym z dnia 3 marca 2020 r. odwołujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji, zasądzenie zwrotu kosztów postępowania i przeprowadzenie wnioskowanych dowodów. Podniósł, że niezdolność do pracy w charakterze brygadzisty – operatora maszyn do cięcia blach, nie wykluczała jednoznacznie jego obecności w trakcie treningów młodych piłkarzy OSiR B. (zleceniobiorca), zwłaszcza, że przedmiotowa aktywność była mu wręcz zalecana przez lekarza z uwagi na zdrowie psychiczne. Mógł realizować zlecenie dla OSiR poprzez wydawane polecenia i instrukcje oraz nadzór nad działaniami trenera, który prowadził treningi i mecze sparingowe. Pod koniec stycznia 2018 r. odwołujący nabawił się kontuzji nogi, korzystał ze zwolnienia lekarskiego wystawionego przez lekarza ortopedę, lecz nadal utrzymywała się u niego depresja. Odwołujący się jedynie okresowo przebywał na terenie, gdzie odbywał się treningi, ograniczając swoją aktywność w tym kolejnym okresie do instrukcji i porad słownych oraz nadzoru.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania, powołując się na 84 ust. 1 i ust. 2 ustawy systemowej w związku z art. 17 ustawy zasiłkowej. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że mając orzeczoną niezdolność do pracy z tytułu zatrudnienia w firmie (...) w B. we wskazanych w decyzji dniach wykonywał pracę zarobkową na podstawie umowy zlecenia w Ośrodku Sportu i Rekreacji w B., przez co utracił prawo do zasiłku chorobowego, a uzyskane z tego tytułu kwoty należy uznać za świadczenie nienależne i ubezpieczony zobowiązany jest do ich zwrotu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony A. S. z tytułu zatrudnienia w firmie (...) w B., miał orzeczoną niezdolność do pracy i w okresie od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku pobierał zasiłek chorobowy z funduszu chorobowego (okoliczność bezsporna). Dodatkowo ubezpieczony związany był umową zlecenia z Ośrodkiem Sportu i Rekreacji w B. (OSiR) (okoliczność bezsporna). W okresie od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 ubezpieczony świadczył pracę w ramach umowy zlecenia na rzecz Ośrodka Sportu i Rekreacji w B., za którą otrzymał wynagrodzenie. W miesiącu listopadzie 2017 r. (kiedy to już od 31 października 2017 r. przebywał na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim) przepracował 88 godzin, w grudniu 2017 r. 88 godzin, w styczniu, lutym, marcu i kwietniu 2018 r. po 44 godziny w każdym miesiącu. Za pracę świadczoną w tym okresie ubezpieczony otrzymał wynagrodzenia (okoliczności bezsporne, pismo Ośrodka Sportu i Rekreacji w B. z dnia 04 listopada 2019 r. wraz z oświadczeniami godzin wykonywania umowy zlecenia, pismo ubezpieczonego z dnia 13 listopada 2019 r. w aktach organu rentowego, oświadczenie ubezpieczonego, słuchanego informacyjnie, złożone na rozprawie w dniu 11 marca 2020 r.). Ubezpieczony realizował zlecenie dla Ośrodka Sportu i Rekreacji w B. (zleceniodawca) poprzez wydawanie poleceń i instrukcji oraz nadzór nad działaniami trenera, który prowadził treningi i mecze sparingowe młodzieży (oświadczenie odwołującego w piśmie procesowym z dnia 03 marca 20120 roku k.16-20 akt).

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 21 listopada 2019 r., wydaną na podstawie art. 84 ust. 1- 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019.300 j.t.), w związku z art. 17, art. 66 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2019.645 j.t.), zobowiązano ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 28 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku w kwocie 14 466,76 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji.

Od powyższej decyzji ubezpieczony odwołał się do sądu.

Na rozprawie w dniu 11 marca 2020 roku, powołując się na art. 235 ² §. 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wnioski dowodowe pełnomocnika odwołującego się, które zgłoszone zostały w piśmie procesowym z dnia 03 marca 2020, kopię dokumentacji medycznej złożonej do akt przy piśmie procesowym z dnia 04 marca 2020 r. oraz zaświadczenie lekarskie złożone do akt na rozprawie.

Uznał Sąd, że fakty, które miały być wykazane wnioskowanymi dowodami - a to okoliczności dotyczące przyczyn wystawienia zwolnienia lekarskiego w listopadzie 2017 r., przebiegu choroby, zakresu podejmowanych przez odwołującego się w okresie zwolnień lekarskich aktywności, podejmowania i charakteru prowadzonej w okresie od listopada 2017 r. do kwietnia 2018 r. aktywności trenerskiej, zaleceń lekarskich, przekazanie prowadzenia treningów w okresie listopad 2017 r.- kwiecień 2018 r. innej osobie, zakresu problemów zdrowotnych odwołującego, oceny jego stanu zdrowia przez lekarza ortopedę w tamtym okresie - są faktami nieistotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy.

Istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest czy ubezpieczony świadczył pracę zarobkową w czasie orzeczonej niezdolności do pracy. A powyższa okoliczność jest niesporna, sam ubezpieczony potwierdził, że świadczył pracę w ramach umowy zlecenia i że za świadczoną w ramach zlecenia pracę otrzymał wynagrodzenie. I nie ma znaczenia czy ubezpieczony osobiście prowadził treningi, czy też instruował i nadzorował innych. Ubezpieczony rozliczał przepracowane godziny ( 88 godzin miesięcznie w listopadzie i grudniu 2017 r. i 44 godziny miesięcznie w styczniu, lutym, marcu i kwietniu 2018 r.) i za przepracowane godziny otrzymywał wynagrodzenie. Gdyby było tak, że scedował swoje obowiązki na innych, to nie rozliczałby przepracowanych godzin, a zleceniodawca nie wypłacałby mu wynagrodzenia. Tak więc nie budzi wątpliwości Sądu, że ubezpieczony w czasie zwolnienia lekarskiego wykonywał pracę zarobkową.

Ponieważ w sprawie nie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, Sąd nie uznał za zasadne dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron.

Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie akt zasiłkowych organu rentowego w szczególności pisma Ośrodka Sportu i Rekreacji w B. z dnia 04 listopada 2019 r. wraz z oświadczeniami godzin wykonywania umowy zlecenia przez ubezpieczonego, pisma ubezpieczonego z dnia 13 listopada 2019 r., oraz na podstawie akt sprawy. Zgromadzone przez organ rentowy dokumenty, jak również oświadczenie ubezpieczonego zawarte w piśmie z dnia 03 marca 2020 r. oraz oświadczenie złożone na rozprawie, w sposób nie budzący wątpliwości potwierdzają, że ubezpieczony w okresach orzeczonej niezdolności do pracy świadczył pracę zarobkową w ramach umowy zlecenia i te okresy świadczenia pracy pokrywały się z okresem orzeczonej niezdolności do pracy objętym zaskarżoną decyzją.

Należy zauważyć, że odwołujący na żadnym etapie postępowania nie kwestionował faktu świadczenia przez niego pracy na rzecz zleceniodawcy i pobierania z tego tytułu wynagrodzenia w czasie orzeczonej niezdolności do pracy.

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny niniejszej sprawy jest niesporny, jednak z tak ustalonego niespornego, stanu faktycznego sprawy strony wywodzą różne skutki prawne.

W myśl art. 17. 1. ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2019.645 j.t.) zwanej dalej ustawą zasiłkową, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Utratę prawa do zasiłku stosownie do art. 17 ustawy zasiłkowej powoduje wykonywanie każdej pracy zarobkowej oraz wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jaki inne zachowanie ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencji (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2005 roku, III UK 120/05, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 roku (...) 140/09). Ust. 1 komentowanego przepisu zawiera dwie przesłanki, które powodują utratę prawa do zasiłku chorobowego. Pierwsza przesłanka to wykonywanie pracy zarobkowej (w okresie orzeczonej niezdolności do pracy). Druga to wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Przesłanki utraty prawa do zasiłku są niezależne od siebie i mają samoistny charakter. Pogląd ten na tle obecnie obowiązującej ustawy jest ugruntowany zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie. W konsekwencji wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową i nie jest niezbędne, aby była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2005 roku, I UK 370/04). Powołany przepis nie przewiduje szczególnych przypadków zezwalających na wypłatę zasiłków chorobowych, mimo świadczenia pracy zarobkowej w okresie zwolnienia lekarskiego. Przepis ten jest jednoznaczny. W rozumieniu art. 17 ww. ustawy każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego, chociażby wykonywanie pracy było zalecane i przyczyniło się do poprawy stanu zdrowia. W okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego pracownik może wykonywać pewne prace nie powodujące utraty prawa do zasiłku chorobowego, pod warunkiem, że prace te nie mają charakteru zarobkowego ( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1985 r. II URN 75/85 dotyczy ubezpieczonego, który w czasie zwolnienia lekarskiego przebywał w zakładzie psychiatrycznym, w którym za wiedzą i aprobatą lekarza prowadzącego świadczył pracę zarobkową).

Zgodnie z art. 84 ust. 1. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019.300 j.t.) zwanej dalej ustawą systemową osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Ust 2 stanowi, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lipca 2017 roku w sprawie o sygn. I UK 287/16 Sąd Najwyższy powołał się na dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące problematyki zwrotu nienależnie pobranych świadczeń gdzie przyjmuje się,” że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, niepublikowany). Podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl przepisu art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, niepublikowany). Ustalenie przez Sąd, że ubezpieczony pobierający zasiłek chorobowy nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1), nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego, do którego utracił prawo wskutek wykonywania w okresie pobierania świadczenia pracy zarobkowej. Sąd powinien bowiem rozważyć, czy mimo nieziszczenia się określonej w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej przesłanki zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, zasiłek chorobowy został wypłacony na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r., II UK 699/15, niepublikowany, stwierdzono, ze "błąd" wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie. Z przytoczonych w uzasadnieniu orzeczeń Sądu Najwyższego wynika, że zakreśla się szeroko ramy zachowań kwalifikowanych jako świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego. Zalicza się do nich bezpośrednie oświadczenie nieprawdy we wniosku o świadczenia, przemilczenie przez wnioskodawcę faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10, niepublikowany). Jeżeli zatem ubezpieczony, przedkłada za sporne okresy zaświadczenia lekarskie ( (...)), a jednocześnie, w tych samych okresach świadczy pracę zarobkową, to wprowadza w ten sposób organ rentowy w błąd co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego”.

Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy zasiłkowej wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że prawo takie w ogóle nie istniało. Ust. 2 stanowi, iż jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Należy w ślad za poglądem Sądu Najwyższego zaznaczyć, że art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej (wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2017 r. I UK 287/16, wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, LEX nr 1227962; por. także wyroki z 2 grudnia 2009 r., , LEX nr 585709, z 3 grudnia 2013 r., I UK 212/13; z 19 lutego 2014 r., I UK 331/13, OSNP 2015 Nr 6, poz. 83).

Zgodnie z art. 68 ust. 1. ustawy zasiłkowej zakład ubezpieczeń społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że wykonywanie przez ubezpieczonego pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, spowodowało utratę prawa do zasiłku chorobowego. Przy interpretacji art. 17 ustawy zasiłkowej należy mieć na uwadze charakter prawa ubezpieczenia społecznego. Jest ono prawem ścisłym, stąd zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane. Bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego wyłącza możliwość ich wykładania z uwzględnieniem reguł słuszności czyli zasad współżycia społecznego. Dlatego powoływanie się przez odwołującego na zalecaną przez lekarza aktywność fizyczną, złe samopoczucie i depresję w okresie objętym zaskarżoną decyzją, korzystny wpływ aktywności, którą odwołujący podejmował w ramach umowy zlecenia na samopoczucie i proces zdrowienia ubezpieczonego, brak świadomości konsekwencji związanych z realizacją umowy zlecenia w istocie nie mają znaczenia dla stosowania art. 17 ustawy zasiłkowej, w przypadku zaistnienia przesłanek powodujących utratę prawa do zasiłku.

W niniejszej sprawie nie budzi żadnych wątpliwości, że odwołujący się świadczył pracę zarobkową w czasie orzeczonej niezdolności do pracy. Zarówno ubezpieczony jak również zleceniodawca Ośrodek Sportu i Rekreacji w B.. zgodnie przyznali, że ubezpieczony świadczył pracę i uzyskiwał w zamian za to wynagrodzenie i te okresy świadczenia pracy pokrywały się z okresami orzeczonej niezdolności do pracy objętymi zaskarżoną decyzją. Wykonywanie pracy zarobkowej, co przesądził ustawodawca, powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Za zasadne uznać również należy stanowisko organu rentowego odnośnie zwrotu pobranego zasiłku chorobowego. Ustalenie przez Sąd, że ubezpieczony pobierający zasiłek chorobowy nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1), nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego, do którego utracił prawo wskutek wykonywania w okresie pobierania świadczenia pracy zarobkowej. Sąd ustalił, że zasiłek chorobowy został wypłacony odwołującemu się w okolicznościach przewidzianych w art. 84 ust. 2 pkt 2. Ubezpieczony bowiem, przedkładał za sporne okresy zaświadczenia lekarskie ( (...)), a jednocześnie, co ustalono bezspornie w niniejszym postępowaniu, w tych samych okresach świadczył pracę zarobkową, to oznacza wprowadzenie w ten sposób organu rentowego w błąd co do okoliczności warunkujących powstanie prawa do zasiłku chorobowego (tak SN w wyroku z dnia 26 lipca 2017 roku w sprawie o sygn. I UK 287/16). Podstawą zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jest art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej.

W związku z powyższym Sąd na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477 ¹⁴ §1. k.p.c. odwołanie oddalił. O kosztach orzeczono stosownie do art. 98 k.p.c. w związku z § 9.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t).

Sędzia Alina Kołakowska